9448,9%3,36
39,64% 0,11
46,05% 0,08
4243,13% 0,31
6791,55% 0,00
Kültürel miras uzmanı tarihçi Faruk Torunoğlu, "5 kiliseden geriye sadece şu anda ana kompleksteki bina kalmış durumdadır. Burada aslında 5 tane kiliseden, şapelden oluşan bir yapı var” dedi. Dağcı Doğu Yılmaz da “Burada aslında milli servetimiz olan yapılar gördük ama çok çok da üzüldük çünkü harabeye dönmüş, yıkılmış, sahip çıkılmamış bir antik kentle karşılaşmış vaziyetteyiz” diye konuştu.
Digor ilçe merkezine 4 kilometre uzaklıkta 10. yüzyılda Ermeniler tarafından inşa edilen ‘Khidskonk’ olarak da bilinen ve manastır olarak kullanılan yapılarda yıllardır restorasyon yapılmıyor. Bölgeye doğa yürüyüşü yapan kültürel miras uzmanı tarihçi Faruk Torunoğlu, konuyla ilgili şu açıklamayı yaptı:
"5 KİLİSENİN PAKRADUNİLER TARAFINDAN YAPILDIĞI BİLİNMEKTEDİR"
"5 kiliseden geriye sadece şu anda ana kompleksteki bina kalmış durumdadır. Burada aslında 5 tane kiliseden, şapelden oluşan bir yapı var. Burası bir manastır olarak kullanılmıştır. Burada bulunan Meryem Ana, Aziz Stefanos, Aziz Grikor ve Aziz Sarkis Kiliseleriden geriye sadece Aziz Sarkis Kilisesi kalmıştır. Bu yapıların ne zaman yapıldığı tam olarak bilinmese de Pakraduniler tarafından yapıldığı bilinmektedir. Pakraduniler 825’te Abbasi halifesinin yardımıyla önce Ermenistan’da valiliği daha sonra da 10- 15 yıl içerisinde de Ermenistan krallığını alan aile idi. Aslında bunlar asker bir aile ve Ermenistan’ın piyade güçlerini oluşturuyorlardı. Piyade güçlerinin yanı sıra tüccarlıkları sayesinde de iyi bir ailevi servetleri vardı. Bunlar Ermenistan tahtını ele geçirdikten sonra bu gölgede bilinen bütün Ermenistan kiliselerini yapan da bu aileydi. Pakradunilerle ilgili günümüzde çeşitli yorumlar yapılmaktadır. Çünkü Pakradunilerin aslında Ermeniler içerisinde Yahudi grup oldukları söylenmektedir. 825’te 1045 Ani’yi Alpaslan’ın almasıyla birlikte Türklerin hâkimiyetine geçtiği döneme kadar burada bir Pakraduni hakimiyeti olmuştu. Digor 5 kilise ise özellikle Moğol istilasından sonra kullanılamaz hale geldi ama şu anda gördüğümüz binanın tarihi kaynaklarda 1020 yıllarında yapıldığını ve 1100’lü yıllarda kitabeler eklendiğini görüyoruz. Buraya yakın bir köyün bütün kaynaklarını Osmanlı’daki vakıf arazisi gibi görerek kiliseye ve manastıra başlandığını biliyoruz. Özellikle 19. yüzyılda Osmanlı’nın bu bölgede hakimiyetini kaybetmesinden sonra Ruslar bu bölgeye geldiğinde yeniden kullanıldığı da bilinmektedir ama 1905’ten sonra doğa şartların da tahribatı ile yok olmaya başlamıştır. Özellikle de 1989 depreminde de oldukça etkilenmiştir."
"BU BÖLGENİN ACİLEN İNANÇ TURİZMİNE KAZANDIRILMASI GEREKİYOR"
Bölgede dağcılık yapan ve gezi sonrası açıklamada bulunan Ardahanlı dağcı ve profesyonel futbol hakemi Doğu Yılmaz, şunları söyledi:
"Bugün Karslı ve Ardahanlı dağcılarla beraber Kars’ın Digor ilçesinden 5 Kilise bölgesine doğru yaklaşık 5 kilometre kadar yürüyüş başlattık. Burada aslında milli servetimiz olan yapılar gördük ama çok çok da üzüldük çünkü harabeye dönmüş, yıkılmış, sahip çıkılmamış bir antik kentle karşılaşmış vaziyetteyiz. Tabi biz dağcılar olarak buralara sürekli gidip geliyoruz. İçimiz acıyor ama ilgililerin ve yöneticilerin de bu işe sahip çıkması, Kars merkezli bu bölgenin acil bir şekilde inanç turizmine kazandırılması gerekiyor. Vaziyet kötü ama kurtarılabilir. Bir ana önce ilgilenilmesi gerekiyor. Aynı zamanda çevrede inanılmaz bir doğal güzellikte söz konusu. İnanç turizmi ve doğa turizmi bir araya getirildiğinde, pazarlaması iyi yapıldığında inanıyorum ki bölge kalkınacaktır."
"ŞU ANA KADAR GÖRMEMİŞ OLMANIN EKSİKLİĞİNİ HİSSETTİM"
İlk kez dağcı arkadaşlarıyla böylesine özel bir tarihi doğa yürüyüşüne katıldığını belirten eğitimci Emre Okan Bayramoğlu, "Çok büyük bir keyif aldım. Bir Karslı olarak Kars’ta doğup büyüyen biri olarak burasını daha önce görmemiş olmanın eksikliğini hissettim. Herkesin gelip buraları görmesi gerekiyor. Bu tarih bizim; bunun kilisesi veya camisi olmaz. Bir şekilde turizme kazandırılması lazım. Tarihi ve kültürel varlığının yanı sıra mükemmel bir doğası var. 5 Kilise insanın başını bile uzatıp bakında korkacağı bir vadi üzerine kurulmuş. Ekstrem sporlar için de mükemmel bir alan. Çok uzak değil Kars’ın Digor ilçe merkezinde 5 kilometre uzaklıkta bir antik alan" dedi.
